LEESTIJD: 12 MIN

insights

Design, wiskunde

en The Simpsons

Soms denk ik dat ontwerpuitdagingen op te delen zijn in twee categorieën (*). De eerste gaat over het ontwerpen en vormgeven van producten en diensten waarvan de uitkomst vooraf heel helder is. Een logo, een interieur, een gebouw, dat soort dingen. Het zijn de ontwerpdisciplines die bepalend zijn geweest hoe de wereld om ons heen eruit ziet. Niets mis mee, integendeel.

Deze video schetst een mooi beeld hoe vorm en functie belangrijke rollen spelen in architectuur en dus ook design.

De tweede categorie gaat over het ontwerpen aan wicked problems. Onder het label Design Thinking heeft design een enorme stap gemaakt. Van het ontwerpen van dingen werken ontwerpers nu ook aan lastige maatschappelijke vraagstukken. Duurzaamheid, klimaat, (jeugd-) zorg en leefbare steden, om er maar een aantal te noemen.

Een overeenkomst tussen beide categorieën, is dat je van te voren nooit weet wat het eindresultaat zal zijn. En toch is er een fundamenteel verschil.

P vs NP

En toen las ik over P vs NP, een wiskundig vraagstuk waarop niemand het antwoord heeft. Super interessant en misschien wel een onderwerp waar wij als ontwerpers van kunnen leren en er ons voordeel mee kunnen doen.

In het jaar 2000 introduceerde het Clay Mathematics Institute de Millennium Prize Problems:

“The Millennium Prize Problems are a set of seven problems for which the Clay Mathematics Institute offered a US $7 million prize fund ($1 million per problem) to celebrate the new millennium in May 2000. The problems all have significant impacts on their field of mathematics and beyond, and were all unsolved at the time of the offering of the prize.”

Eén van de zeven Millennium Prize Problems gaat over P vs NP, over de vraag of polynomial time type problems gelijk zijn aan non-polynomial time type problems. Huh, over wat? Precies!

P-type problems zijn relatief makkelijk. Een kenmerk is dat ze redelijk snel op te lossen zijn én de uitkomst snel te controleren is. Ze gaan over optellen en vermenigvuldigen. Het zijn uitdagingen waar computer heel goed in zijn.

En dan zijn er de NP-type problems. Deze lijken veel lastiger. Maar wat ze interessant maakt, is dat de uitkomst heel eenvoudig te controleren is. Een Sudoku puzzle is hier een goed voorbeeld van. Het oplossen ervan, daar kun je best even zoet mee zijn. Maar heb je ‘m eenmaal opgelost, dan is het heel makkelijk om te controleren of je ‘m goed hebt, of niet. Het Handelsreizigersprobleem is ook een goed voorbeeld van een NP problem.

Bekijk vooral even onderstaande video om nog beter grip te krijgen op de uitdaging. Heel inspirerend, maar eenvoudig is het onderwerp zeker niet.

Wat betekent dit voor ontwerpers?

Dat is de vraag die ik mij stelde. Wat betekent P vs NP voor onze uitdagingen en de manier waarop wij daarmee omgaan? Is er niet een parallel te trekken met de tweedeling in design die ik eerder maakte? Om van te leren?

Soms denk ik dat wij, ontwerpers, ons niet zo bewust zijn van de verschillen. De meesten van ons die nu ontwerpen aan wicked problems zijn opgeleid als grafisch, product of ruimtelijk ontwerper. Ontwerpen aan sociaal maatschappelijke uitdagingen is veelal een logische carrièrestap. Individueel en voor studio’s. IDEO is daar een goed voorbeeld van. Zij waren van huis uit een industrieel ontwerpbureau en tegenwoordig hét voorbeeld van een strategische ontwerpstudio.

De opkomst van de Design Thinking trend, waar IDEO een belangrijke rol in heeft gespeeld, heeft veel goed gedaan voor de verbreding van ons vakgebied. Maar of het gelukt is om een fundamentele stap te zetten, daar twijfel ik aan. Om (minstens) vier redenen.

Design Thinking wordt, helaas nog veel gezien en toegepast als een management tool. De stappen in het ontwerpproces staan centraal dus zolang je die maar volgt, dan komt het goed. De cultuur van ontwerpen komt niet zo vaak aan bod; zorg, aandacht, uitproberen, het niet weten en daar okay mee zijn.

In plaats van verbreding van het vakgebied lijkt er een grote behoefte te zijn om juist specifieker te zijn, het werkgebied kleiner te maken. Human Centered Design, Life Centered Design. Service-, Social-, Social Service-, Strategic- en (inter-(!)) Systemic Design. Kiest u maar!

Blij als een puppy zijn we omdat we het coalitieakkoord gehaald hebben. ‘Ontwerpers hebben de kennis en kunde in huis met verbeeldingskracht de mogelijke toekomst te laten zien en alternatieven te tonen.’ Super mooi natuurlijk, maar of we hiermee echt een plek aan de tafel krijgen? Ik ben bang van niet. Ontwerpen is geen toevoeging aan de politieke machine maar een alternatief.

Uitvogelen. Er is nog steeds een enorme behoefte om zo snel mogelijk tot het eindproduct te komen. Niet alleen bij het ontwerpen van dat nieuw product maar ook bij de complexere vraagstukken. Een WDCD design challenge of een hackathon geeft veel energie. Maar in een aantal dagen of weken een uitdaging echt begrijpen, dat is niet realistisch. Daarvoor is de wereld te complex en te dynamisch. Het ontrafelen van vraagstukken is niet iets dat je er even bij doet.

Dus wat is dan die fundamentele stap die we moeten zetten? Ik denk dat wij onze NP – type vraagstukken nog beter moeten gaan herkennen.

Ik denk dat we ons vast moeten bijten in de NP-type problems. Uitdagingen die vooraf heel erg lastig zijn om grip op te krijgen. En op te lossen. Maar die achteraf enorm vanzelfsprekend zijn. Nothing fancy. Werkende jeugdzorg? Ik weet zeker dat dit kan. Het moet! Leefbare steden waar mensen gelukkig oud kunnen worden, waar praatjes maken een vanzelfsprekendheid is. Gaan we uitkomen.

En dus?

Ik hoop dat wij, ontwerpers, voldoende ervaring hebben opgedaan in de eerste categorie van design. Ontwerpen voor mensen door middel van design gaat velen van ons heel goed af. Goed luisteren en kijken. Zorg en aandacht. Precisie en nauwkeurigheid. Keuzes kunnen maken. Check. Allemaal belangrijke eigenschappen van design.

Doorgronden waarom een vraagstuk zo lastig is, is misschien wel belangrijker dan dát het een lastig vraagstuk is. Net als de route naar de oplossing ontwerpen belangrijker lijkt dan de oplossing zelf.

Waar we nog in kunnen groeien, is in het uitvogelen, het ontrafelen van vraagstukken. Wanneer je naar de voorbeelden van NP-type problems kijkt, dan zit daar niet alleen de moeilijkheid, maar ook de kracht. Doorgronden waarom een vraagstuk zo lastig is, lijkt belangrijker dan dat het een lastig vraagstuk is. Net als de route naar de oplossing belangrijker lijkt dan de oplossing zelf.

Iets waarbij een nieuwe design discipline, of een herziend model of proces, niet gaat helpen. Wat wel? Ik heb wel een aantal ideeën maar liever laat ik het zien. Binnenkort meer over dit onderwerp dus.

(*) Er is ook nog een derde categorie; design als kunst. Voor nu heb ik die even buiten beschouwing gelaten.